Prawdopodobnie nie ma drugiej choroby skóry z tyloma opcjami leczenia. U większości pacjentów z łuszczycą choroba jest ograniczona do mniej niż 10% powierzchni ciała. Pacjenci ci mogą być leczeni jedynie miejscowo. Cięższy przebieg choroby wymaga terapii skojarzonej (leczenie ogólne wraz z leczeniem miejscowym). Najważniejszym aspektem leczenia łuszczycy jest uwzględnienie przez lekarza uwag pacjenta oraz wrażliwość na jego potrzeby.
Leczenie Miejscowe
Podstawą leczenia miejscowego jest stosowanie bezpośrednio na skórę odpowiednich preparatów, najczęściej maści. Pierwszy etap leczenia polega na stosowaniu preparatów keratolitycznych w celu usunięcia łusek, które jest konieczne aby inne preparaty mogły skutecznie przenikać w głąb skóry. W drugim etapie leczenia wprowadza się leki hamujące nadmierne namnażanie się komórek skóry i te o działaniu przeciwzapalnym. Celem leczenia miejscowego jest ustąpienie ognisk łuszczycy i utrwalenie remisji.
Preparaty keratolityczne
Powodują zmniejszenie ilości łusek. Preparaty keratolityczne, takie jak kwas salicylowy i mocznik zaleca się stosować na pierwszym etapie leczenia, ponieważ poprawiają przenikanie innych preparatów do niżej położonych warstw naskórka. Kwas salicylowy jest dostępny w wielu produktach, w tym w szamponach, maściach, płynach, kremach, mydłach i pastach. Stosowany w odpowiednich ilościach zmiękcza i złuszcza łuski. Nadmierna ilość kwasu salicylowego zbyt długo pozostawiona na skórze lub skórze głowy może wywoływać podrażnienia. Za to mocznik (Urea) chroni skórę przed przesuszeniem i polepsza wchłanianie innych związków aktywnych w głąb skóry.
Dziegcie
Są pochodnymi węgla kamiennego. Mają właściwości antyproliferacyjne. Używane są głównie w postaci maści, past, mydeł czy szamponów. Dziegcie przejawiają działanie keratolityczne – rozpuszczają zrogowaciałą warstwę naskórka. Wykazują również działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Dziegcie są mało popularne ze względu na nieprzyjemny zapach oraz fototoksyczność. Mogą wywoływać alergie i podrażnienie skóry.
Cygnolina (dytranol)
Jest bardzo skuteczna w leczeniu łuszczycy. Hamuje podziały komórkowe, dzięki czemu ogranicza łuszczenie się skóry, jednocześnie wspomagając odbudowę naskórka. Ma także działanie bakteriobójcze. Zazwyczaj stosuje się ją w formie maści lub pasty. Ponieważ cygnolina jest bardzo silną substancją, zaleca się stosować zaczynać terapię od małych stężeń, a następnie zwiększać je w zależności od indywidualnej reakcji na substancję. Można także stosować tzw. leczenie minutowe. Polega ono na nanoszeniu preparatu na kilka minut, po których należy obmyć skórę i zastosować maść łagodzącą. Należy pamiętać, że leczenie cygnoliną powinno odbywać się w szpitalu.
Kortykosteroidy (glikokortykosteroidy) miejscowe
Mają silne właściwości przeciwzapalne, przeciwproliferacyjne i immunomodulujące. Przejawiają zdolność hamowania produkcji cytokin prozapalnych, które odgrywają dużą rolę w patogenezie łuszczycy. Glikokortykosteroidy są lekami z wyboru w leczeniu licznych dermatoz. Należy jednak stosować je pod ścisłą kontrolą lekarza, ponieważ mogą wywoływać miejscowe i ogólnoustrojowe działania niepożądane. W przypadku leczenia łuszczycy zaleca się stosowanie leku w mocnym stężeniu. Najlepsze efekty przynosi krótka, dwutygodniowa terapia.
Pochodne witaminy D3
Preparaty zawierające analogi witaminy D takie jak kalcypotriol i takalcytol charakteryzują się dobrym działaniem terapeutycznym i przeciwzapalnym. W porównaniu z kortykosteroidami mają wyższy profil bezpieczeństwa. Stosowany miejscowo takalcytol reguluje podziały i różnicowanie się keratynocytów. Pomaga także przywrócić prawidłowe rogowacenie naskórka. Zaleca się stosować go zwłaszcza przy łuszczycy skóry głowy. Natomiast kalcypotriol jest bezpieczny do długotrwałego stosowania w przewlekłych stanach zapalnych skóry wywołanych przez łuszczycę. Skojarzenie kalcypotriolu z miejscowo stosowanymi kortykosteroidami zwiększa skuteczność leczenia i redukuje działania niepożądane.
Tazaroten
Jest syntetycznym retinoidem, jedynym przeznaczonym do miejscowego leczenia łuszczycy. Wykazuje działanie antyproliferacyjne i przeciwzapalne. Ma zdolność regulacji nadmiernego rogowacenia naskórka. Preparaty zawierające tazaroten mają postać żelu lub kremu. Może wywoływać działania niepożądane jak pieczenie i podrażnienie skóry.
Leczenie Ogólne
Fototerapia i fotochemioterapia
Fototerapia polega na ekspozycji ciała na światło ultrafioletowe wytwarzane przez specjalne lampy (wykorzystywane promieniowanie wąskopasmowe UVB 311nm). Leczenie takie musi przebiegać pod nadzorem przeszkolonego personelu. Fotochemioterapia (PUVA) to połączenie leku światłouwrażliwiającego z promieniami UVA. Ta metoda zarezerwowana jest dla pacjentów z łuszczycą oporną na leczenie miejscowe lub u pacjentów, u których zmiany chorobowe obejmują ponad 10% powierzchni ciała. Tak jak każda metoda leczenia, również ta jest przeciwwskazana u niektórych chorych.
Metotreksat
Jest to najczęściej stosowany w łuszczycy lek cytostatyczny przy ciężkich postaciach łuszczycy (łuszczyca stawowa, erytrodermia). Przed jego włączeniem należy wykonać podstawowe badania laboratoryjne. Ze względu na możliwość wystąpienia licznych powikłań, w trakcie terapii należy suplementować kwas foliowy oraz wykonywać regularnie morfologię krwii i badanie nerek. Metotreksat należy przyjmować wyłącznie pod kontrolą lekarza.
Cyklosporyna
Silnie działający lek immunosupresyjny – hamuje aktywność limfocytów T odpowiedzialnych za odpowiedź odpornościową. Mimo że lek jest skuteczny przy leczeniu wszystkich form łuszczycy, ze względu na jego toksyczność jest wskazany głównie w przypadkach łuszczycy szczególnie rozległej i opornej na inne metody leczenia. Daje dobre rezultaty przy skojarzeniu terapii z leczeniem miejscowym, jednak istnieją przeciwwskazania by łączyć przyjmowanie cyklosporyny z fototerapią. Przed rozpoczęciem terapii konieczne jest wykonanie zleconych badań laboratoryjnych.
Retinoidy
Retinoidy to leki z wyboru przy łuszczycy krostkowej. To syntetyczne pochodne witaminy A. Ograniczają namnażanie się komórek skóry, rogowacenie naskórka. Wykazują działanie przeciwzapalne. Dobre efekty uzyskuje się łącząc terapię retinoidami z fotochemioterapią. Należy pamiętać, że nieuniknionymi skutkami ubocznymi są wysuszenie ust, nosa, oczu, włosów i błon śluzowych. Retinoidy mają działanie teratogenne i z tego względu nie mogą być stosowane u kobiet w wieku reprodukcyjnym bez profilaktyki antykoncepcyjnej, nawet do 2 lat po zakończeniu leczenia.
Leki biologiczne (adalimumab, etanercept, infliksymab, ustekinumab)
Stanowią one nową klasę preparatów działających na określone cytokiny biorące udział w immunopatogenezie łuszczycy. Są to białka wykazujące działanie farmakologiczne. Podawane są w iniekcjach (podskórnie lub dożylnie). Są to leki zarezerwowane dla chorych z ciężką postacią łuszczycy, opornej na inne metody leczenia. Charakteryzują się wysoką skutecznością. Podstawowym celem tej terapii jest długotrwała remisja i poprawa jakości życia pacjentów. Przy leczeniu biologicznym zaleca się przebywanie w ciepłym klimacie i ekspozycja na słońce. Doświadczenie z terapią biologiczną jest na razie krótkie, dlatego trudno określić jej możliwe długofalowe skutki.
Słowniczek
Antyoksydanty – przeciwutleniacze. Chronią przed utlenianiem inne związki i pierwiastki.
Cytokiny – białka wpływające na wzrost, mnożenie się i pobudzenie komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej.
Cytokiny prozapalne – grupa cytokin, od których zależy inicjacja reakcji zapalnej.
Fototoksyczność – cecha niektórych substancji polegająca na powodowaniu zwiększonej wrażliwości komórek na promieniowanie świetlne.
Immunomodulacja – proces stymulacji systemu immunologicznego mający na celu regulowanie odpowiedzi odpornościowej organizmu na infekcje.
Immunosupresja – leczenie polegające na podawaniu substancji hamujących prawidłową odpowiedź immunologiczną organizmu.
Iniekcja – wstrzyknięcie leku lub środka diagnostycznego.
Keratynizacja – tworzenie się i odnawianie zrogowaciałej, zewnętrznej warstwy naskórka przez stałe odkładanie się w jego komórkach keratyny.
Keratynocyty – komórki naskórka biorące udział w procesie keratynizacji keratynizacji.
Limfocyty – komórki układu odpornościowego, występująca we krwi i limfie.
Limfocyty T – rodzaj limfocytów, które wytwarzane są w szpiku kostnym. Są odpowiedzialne za odpowiedź odpornościową komórek.
Proliferacja – rozrastanie się tkanek lub rozmnażanie się komórek.
Teratogenność – właściwość teratogenów, powodująca powstawanie wad rozwojowych w organizmach ludzkich.